Instorting parkeerdek door bouwfout: wie betaalt wanneer de schade

Weer is Nederland opgeschrikt door een instorting van een groot bouwwerk. Op 29 mei 2017 is de in aanbouw zijnde parkeergarage bij Airport Eindhoven deels ingestort. In dit werk van hoofdaannemer BAM scheurde de vloer dwars over de bollenlijn van de ‘Bubbledeck’ vloer.

Opvallend is dat op alle foto’s goed waarneembaar was dat de onderschil van delen van de vloer in het deel van de garage dat nog overeind staat, zomaar los is gekomen. De bollen hingen er nog in, alsof er helemaal geen hechting was tussen het beton.

Onderzoek van bureau Hageman dat op 25 september 2017 is gepubliceerd heeft uitgewezen dat het gaat om de aanleg van vloeren, bestaande uit voorgefabriceerde betonplaten in combinatie met een laag beton die daar ter plekke op gestort wordt. Dit is een nog jonge bouwtechniek. Het risico bestaat dat de aansluiting tussen de twee lagen niet goed genoeg is waardoor het gehele bouwwerk niet sterk genoeg is. Deze zogenaamde afschuifsterkte is een kritische factor waar desondanks volgens deskundigen nog te weinig over bekend is.

Traditie op instortingen
Je zou het misschien niet verwachten, met alle kennis en toezicht in ons systeem van bouwen, maar we kennen in Nederland toch een zekere traditie op het gebied van instortingen. Gelukkig is het toezicht regelmatig streng, zo was ik onder meer betrokken bij de aanbouw van de Rabozaal van de Stadsschouwburg in Amsterdam. Die enorme staalconstructie die over de Melkweg hing, werd stilgelegd en mocht pas worden voltooid na meer en uitvoeriger onderzoek en een constructieplan waar alle partijen zich aan dienen te houden.

Alom bekend zijn de ingestorte balkons van het appartementengebouw Maastricht Céramique op terrein Patio Sevilla waar op 24 april 2003 twee doden vielen. Wat gebeurde daar?

De balkonconstructie BK14 was door het bezwijken van het balkon BK14A ingestort. De detaillering van de nok was de oorzaak van het bezwijken van balkon BK14A.

Uit feitenonderzoek bleek dat de aannemer de scheurvorming in en nabij de nok van de balkonplaat had waargenomen en dit niet gemeld aan de constructeur had gemeld. De ontwerper had bij het ontwerp van het complex de detaillering van de nok van de balkonplaat BK14A niet zodanig ontworpen dat deze aan het Bouwbesluit voldeed.

Wie aansprakelijk?
Vervolgens had de constructeur de detaillering van de nok van het balkon BK14A en het tekenwerk niet gecontroleerd. De Rechtbank oordeelde dan ook in de civiele zaak ter verhaal van de schade dat het adviesbureau, de aannemer en het constructiebureau allen ten dele aansprakelijk waren voor het ongeval en de als gevolg daarvan omgekomen mensen.

Bijzonder was dat er ook een strafzaak volgde waarin alleen het constructiebureau werd veroordeeld tot betaling van een boete van € 22.500. Het adviesbureau en de aannemer werden vrijgesproken.

Het Openbaar Ministerie zag af van hoger beroep tegen de vrijspraak van het bouwbedrijf omdat dit bedrijf de nabestaanden en directe slachtoffers uit eigen beweging schadeloos heeft gesteld.

Parkeerdek bij Van der Valk
Een ander bekend voorval, was het ingestort parkeerdek van Motel Tiel van het Van der Valkconcern op 10 februari 2002.

Motel Tiel wenste de door haar geleden schade te verhalen en sprak de gemeente Tiel en aannemersbedrijf De Valk aan. Uit onderzoek bleek dat hier sprake was van een constructiefout: De betonplaten zaten niet aan de stalen balken vast waardoor de balken konden verdraaien. Na verloop van tijd schuurden de betonplaten af en stortte het parkeerdek in.

Meteen werd het aannemersbedrijf en de gemeente voor slecht toezicht aansprakelijk gesteld. De rechtbank oordeelde dat de gemeente Tiel niet schadeplichtig was. Motel Tiel had niet aan het verzoek van de gemeente voldaan om een gewijzigde bouwvergunning in te dienen en zo was het deels de eigen schuld van Motel Tiel dat de calamiteit zich heeft kunnen voordoen. Omdat de aannemer Motel Tiel niet had ingelicht over het feit dat zij afweek van de bouwtekeningen. (inlichtingenplicht) en ook niet had ingelicht over de gevolgen van het afwijken van de bouwtekeningen. (waarschuwingsplicht) was de aannemer toerekenbaar tekortgeschoten in de nakoming van haar verplichtingen jegens Motel Tiel en is dientengevolge aansprakelijk voor alle door Motel Tiel geleden en nog te lijden schade. Het Hof bevestigde de uitspraak dat de gemeente Tiel geen blaam trof.

Geleerde lessen
Deze korte terugblik op enkele instortingen leert ons het volgende:

-Er zijn vele partijen betrokken bij de ontwikkeling zoals de hoofdaannemer, onderaannemer, adviseur, architect, constructeur, opdrachtgever, gemeentelijk Bouw en Woningtoezicht, Inspectie, leverancier;
-De betrokken partijen kennen allemaal onderling afwijkende aansprakelijkheidsbepalingen en garanties en verzekeringen;
-De meeste partijen gaan in geval van een aansprakelijkheidstelling niet onmiddellijk hun aansprakelijkheid erkennen, maar wijzen partijen aan die in hun ogen ook aansprakelijk zijn voor de schade, en roepen partijen in vrijwaring op;
-De gang naar de rechter is lang, kostbaar en vaak zijn meerdere instanties bevoegd om te oordelen die onderling afwijkend kunnen oordelen, zoals de rechtbank en de Raad van Arbitrage voor de Bouw in Nederland.

Regie nemen
Kwaliteitsbouwer BAM nam in Eindhoven onmiddellijk de regie en gaf de voorzet tot onafhankelijk onderzoek voor een gebouw dat nog niet in gebruik is. Maar wat zorgen baart is dat er nog circa 25 gebouwen zijn die BAM al op vergelijkbare wijze stelt te hebben gebouwd. Dat zijn gebouwen die reeds opgeleverd zijn, in gebruik zijn en waar mensen werken en wonen.

Deze bouwwijze is niet alleen door BAM toegepast, maar kent een veel grotere schaal. Aannemelijk is dat er veel en veel meer dan die 25 panden op vergelijkbare wijze zijn gebouwd. Bureau Hageman heeft dan ook afgelopen maandag terecht aan de bel getrokken en om onderzoek gevraagd.

Snel onderzoek noodzakelijk
Er is nog weinig bekend over vervolgonderzoek naar bestaande panden die dezelfde constructie hebben. Ook is te weinig bekend over mogelijkheden van herstel in bestaande gebouwen. Een mogelijkheid zou kunnen zijn om lijmankers aan de onderkant in te boren.

Snel onderzoek naar die panden is noodzakelijk om onmiddellijk met verstevigingsherstel te starten.

Advies
Het is raadzaam om de juridische lijnen van aansprakelijkheden goed in het oog te houden en als u vastgoedeigenaar/opdrachtgever bent, om op onmiddellijk onderzoek en herstel aan te dringen.

De kosten van onderzoek en herstel zullen mogelijk niet mals zijn, gelet op de verantwoordelijkheid om gebruikers en huurders een veilige werkomgeving te verschaffen. Bovendien kan de weg naar verhaalbaarheid van uw schade en kosten juridisch lang en stekelig zijn.

Als u eigenaar/opdrachtgever van een dergelijk pand bent, is uw aansprakelijkheid naar huurder en gebruikers met deze kennis ook evident. Laat u als u in deze positie verkeert, onmiddellijk goed adviseren, voordat u als eigenaar (mede) aansprakelijk bent voor grote schade.

Het artikel is geschreven door Chantalle van Goethem, bouwrecht- en vastgoedadvocaat. Bij vragen is de auteur te bereiken onder chantalle@vangoethem.org.

 Instorting parkeerdek door bouwfout: wie betaalt wanneer de schade